Opis
Monografia porządkuje wiedzę na temat warszawskich kamienic, zrealizowanych w okresie poprzedzającym bezpośrednio wybuch pierwszej wojny światowej, w kontekście specyficznych uwarunkowań geograficznych i politycznych Warszawy w XIX wieku oraz związanych z tym konsekwencji widocznych w strukturze urbanistycznej i dominacji pewnych typów zabudowy.
Autor przedstawia w publikacji kluczowe aspekty tych realizacji, takie jak: zamawiający i fundatorzy, architekci i budowniczowie, rozwiązania planistyczne, kształtowanie bryły i przekroju, architektura elewacji, rozwiązania konstrukcyjne, infrastruktura techniczna oraz wystrój i wyposażenie wnętrz.
W monografii podjęta została próba określenia liczby kamienic zrealizowanych w Warszawie od około 1909 do 1914 roku, a także określenia ich stanu zachowania z wyszczególnieniem obiektów rozebranych przed 1939 rokiem, zniszczonych bezpośrednio w wyniku działań wojennych w latach 1939–1945, wyburzonych w konsekwencji poważnych uszkodzeń krótko po zakończeniu drugiej wojny światowej, częściowo rozebranych po 1945 roku w efekcie uszkodzeń wojennych, wyburzonych w latach 1945–1980 w związku z nowymi koncepcjami urbanistycznymi i komunikacyjnymi, rozebranych z innych przyczyn po 1945 roku oraz zachowanych do czasów współczesnych.
Budynki całkowicie zniszczone lub zachowane częściowo zostały odtworzone na podstawie badań archiwalnych, terenowych i bibliograficznych przybliżających wiedzę na temat ich dziejów, ich architektury, konstrukcji i wyposażenia. Zgromadzone materiały umożliwiały m.in. określenie standardu poszczególnych kamienic oraz ich rangi – zarówno w kontekście najbliższego otoczenia, jak też całego miasta.
Badania i analizy przeprowadzone były m.in. w oparciu o nieliczne projekty oryginalne, czasopisma sprzed 1914 roku, archiwalne zbiory fotograficzne, historyczne mapy i plany, księgi hipoteczne i taryfy posesji, dokumentację pomiarową wykonaną po zakończeniu drugiej wojny światowej, publikacje poświęcone zagadnieniu po 1945 roku, a także późniejsze opracowania konserwatorskie dotyczące budynków zachowanych w całości lub częściowo. Zebrana w ten sposób wiedza umożliwiła wyszczególnienie utraconych kamienic o ponadprzeciętnej wartości architektonicznej, historycznej lub naukowej, a także tych, na temat których zachowały się szczególnie wartościowe materiały ikonograficzne i bibliograficzne.
50 szczególnie cennych pod względem standardu, architektury i lokalizacji utraconych kamienic warszawskich z lat od około 1909 do 1914, przedstawiono szerzej w ramach katalogu stanowiącego integralną część niniejszej publikacji. W ramach katalogu starano się ująć m.in. informacje na temat fundatorów, projektantów, dat budowy i zniszczenia, odcienia stylowego, rozwiązań konstrukcyjnych i technicznych, dziejów obiektu, a także wykaz rozpoznanych źródeł bibliograficznych i ikonograficznych. Katalog uzupełniono ilustracjami utraconych kamienic, a także szkicami i rysunkami rekonstrukcji ich fasad i planów.
Z uwagi na wysoką wartość poznawczą oraz szczególną przydatność opracowania w przyszłych badaniach dotyczących dziejów architektury i urbanistyki polskiej, wynikającą z unikatowości części ilustracji, przygotowaną do druku monografię oceniam wysoko. Napisana komunikatywnie i przekonywująco, w sposób świadczący o głębokim zaangażowaniu Autora w proces rozpoznawania istotnych elementów dziedzictwa kulturowego i postawy twórczej architektów, budowniczych, inwestorów czy fundatorów. Opublikowana, przyczyni się do upowszechnienia wiedzy dotyczącej dziedzictwa kulturowego okresu poprzez rozpoznanie warszawskich kamienic zrealizowanych w latach 1909–1914, oraz budynków unicestwionych i uszkodzonych w kolejnych dekadach.
fragment recenzji – dr hab. inż. arch. Joanna Olenderek, prof. PŁ
Problematyka dziejów architektury warszawskich kamienic podejmowana była w ostatnich dziesięcioleciach przez wielu badaczy. Ta wbrew pozorom bardzo obszerna tematyka naukowa nie została jednak wyczerpana. W literaturze przedmiotu szczególnie brakuje publikacji opartych o pogłębione kwerendy źródłowe, odnoszące się nie tylko do historii ich przemian, ale przede wszystkim dotyczących struktur i form architektonicznych. Pośród obszernego zasobu kamienic powstałych na przełomie XIX i XX wieku szczególne miejsce zajmują budowle wzniesione w okresie wczesnego modernizmu, czyli w latach 1909–1914. W tym kontekście wybór obszaru badawczego dokonany przez Pana Piotra Kilanowskiego uznać należy za szczególnie trafny.
fragment recenzji – dr hab. inż. arch. Marcin Gawlicki, prof. SSW
ISBN 978-83-8156-165-5 (online)